Umbiko omusha ungase uxazulule enye yezimfihlakalo ezinkulu emhlabeni

Arthur Greene

Umbiko omusha unikeze ulwazi olusha mayelana nemvelaphi ye-Covid-19 futhi mhlawumbe kungaba ukhiye wokuxazulula enye yezimfihlakalo ezinkulu.

Igama elithi-patient zero lichaza umuntu wokuqala owangenwa ukugula.

Endabeni ye-Covid-19, i-patient zero umuntu wokuqala othole igciwane elaqhubeka nokuthelela abantu abangaphezu kwezigidi ezingama-257 emhlabeni jikelele. Ukumthola kungaba ukhiye wokuthola ukuthi igciwane laqala kanjani.

Umbiko kasosayensi uDkt Michael Worobey, ushicilelwe ngoLwesine kwiphephabhuku  elihlonishwayo i-Science.

Sekuhlanganiswe amakhulukhulu ezingxoxo nama-akhawunti omphakathi mayelana nokuthelelana kokuqala kwe-Covid, kuveza ukuthi umuntu wokuqala ukuthola leli gciwane kwakungumthengisi wesifazane othengisa ukudla kwasolwandle emakethe yezilwane e-Wuhan, e-China.

UDkt Worobey uthi leli gciwane livela engxenyeni yemakethe ethengisa kakhulu ama-caged raccoon dogs, njengoba odabeni lwakhe ebhale ukuthi kuveza ubufakazi obuqinile bomsuka wegciwane lezilwane eziphilayo ezinalolu bhubhane.

“Kuleli dolobha elinabantu abayizigidi eziyi-11, ingxenye yokuqala yokuthelelana ngegciwane kwaba indawo elingana nenkundla yebhola,” etshela i-Washington Post ngesonto eledlule.

“Kuba nzima kakhulu ukuchaza lelo phethini uma ukuqubuka kungaqalanga emakethe.”

Lo mbiko uthi uphenyo olwenziwe i-World Health Organisation (i-WHO) ekuqaleni kwalo nyaka alulungile, njengoba luveze ukuthi i-accountant eqhele ngamamayela ambalwa kwaba ukuthelelana kokuqala.

Ngokungamangalisiyo, lo mbiko usuphinde wavusa impikiswano yokuthi ingabe inkinga enkulu yezempilo emhlabeni wonke enkumbulweni ephilayo empeleni ivela ekuvuzeni kwelebhu engamamayela ambalwa ukusuka emakethe emanzi.

Umbiko we-WHO noma uDkt Worobey abawuseki lo mbono.

Yize ochwepheshe abaningi bezwakalise ukusekela kwabo umbiko kaDkt Worobey, abaningi bathi akuphelele ekufuneni i-patient zero.

“Angiphikisani nokuhlaziyiwe,” kusho udokotela wamagciwane uJesse Bloom, ongeze ngokuthi ibingekho imininingwane eyanele etholakale e-China ezinsukwini zokuqala zokuqubuka kwalesi sifo.

Abanye ochwepheshe baphinde bathi yize umbiko kaDkt Worobey kungenzeka ukuthi uthole ukuthelelana kokuqala okwaziwayo kumthengisi wokudla kwasolwandle, bekungeyena owokuqala.

Izihloko zakamuva