
Lubhalwe nguZukile Majova
Umhleli wezepolitiki
Elakuleli seliphinde laphoswa ebumnyameni. Kodwa ukucishwa kukagesi esigabeni sesithupha kuleli sonto bekungagwemeka uma bekungeyona inqubomgomo kahulumeni engasizanga ngalutho.
Isinqumo sokubeka eqh amathenda ekuthengeni izingxenye ezidingekayo ukuze kugcinwe iziteshi zikagesi zakwa-Eskom zisebenza kufake izwe ezingeni eliphezulu lokucishwa kukagesi okungenasidingo.
Uma u-Eskom ubuvunyelwa ukuqoka umuntu ophakathi futhi uzitholele lezi zingxenye kubakhiqizi ngqo, mhlawumbe bekuzolungiswa amayunithi okukhiqiza ngesikhathi.
Kuleli sonto, iyunithi yokukhiqiza engasebenzi bekulindeleke ukuthi ilungiswe kodwa abakwazanga ukuyilungisa ngesikhathi. Lolu phiko lukhiqiza amandla angu-2,800 MW, okuyizigaba ezintathu zokucisha ugesi ezweni.
Ngakho-ke, yebo kufanele ngabe sisesigabeni sesithathu kuleli sonto, hhayi esigabeni sesithupha isonto lonke.
Nakuba izizinda zokuphehla ugesi zakwa-Eskom zindala futhi sezihlezi zinenkinga, ukuthengwa kwezingxenye ngohlelo lwamathenda kwenza izinhlelo zokulungiswa kwazo zingathembeki.
UNgqongqoshe kagesi uDkt Kgosientsho Ramokgopa uvumile ukuthi inqubomgomo yokuthengwa kwezimpahla iyasiphazamisa isizwe.
“Kunodaba oluthinta ijubane lokukwazi ukuthenga izingxenye ezithile, njengoba usuke ukhipha amayunithi noma uma amayunithi ehluleka okuhlobene nesikhathi sokuthenga,” kusho uDkt Ramokgopa kuleli sonto ku-Morning Live.
“Manje sesixoxe nabakhiqizi ababili abakhulu abakhiqiza cishe u-95% wamayunithi amakhulu afakwa eziteshini ezingu-14 eziphehla ugesi ngamalahle ukuze sizokwazi ukuthenga ngqo.
“Engikubeka phambi kweKhabhinethi ukuthi uMnyango Wezezimali Kazwelonke kufanele uvumele ukuthi kube khona ukuthengwa kwezimpahla okuqondile kubakhiqizi bokuqala ukuze sikwazi ukubuyisela amayunithi azosebenza ngokushesha okukhulu.”
Uthe okwamanje u-Eskom kufanele athenge ngohlu lwabahlinzeki bezinsiza “futhi sonke siyazi ukuthi noma ubani ophumelelayo uzoya kumkhiqizi wokuqala wemishini ukuze athenge leyo ngxenye eshodayo”.
Umphumela wesikhathi esithathiwe ukulandela le nqubo yokuthengwa kwempahla ikhombise ukuthi amayunithi athatha isikhathi eside ukulungiswa futhi alungiswa ngezindleko eziphakeme kunalokho, kodwa bekungeke kubenjalo uma izingxenye bezithengwa kubakhiqizi ngqo.
“Ngokujwayelekile, cishe angu-2,800 MW amayunithi angakabuyiswa ngesikhathi obekuthenjwe ukuthi azobuyiswa ngaso ngenxa yaleso simo sokuthengwa kwempahla,” kusho uNgqongqoshe.
Ukuphazamiseka kweziteshi zikagesi zakwa-Eskom kufinyelele kwirekhodi elisha lika-19,333 MW kuleli sonto, okufake izwe esigabeni sesithupha sokucishwa kukagesi.