Lubhalwe nguZukile Majova ongumhleli wezindaba zepolitiki
Ingaphansi kuka-1% intsha yakuleli eneminyaka engu-18 ebhalisele ukuvota.
Intsha esakhula kubukeka ingayingeni eyokuvota. Ikhomishana yokhetho ezimele kuze kube manje inabesilisa abangu-6.74% kanye nabesifazane abangu-8.07% ababhalise esigabeni seminyaka engu-20 kuya ku-29.
Indaba yokuvota iyafana ezindaweni zonke nakuzwelonke futhi lokhu kwenziwa ukuguquka kwezepolitiki.
Ukulahlekelwa ithemba osekugcwele kubantu kubeka engcupheni inkululeko yentando yeningi abantu bakuleli abayilwela kanzima.
Lokhu kusho umshikashika wokukhuphuka kwamavoti okhethweni luka-2024 oselusondele futhi nenani labantu liba ncane ngaso sonke isikhathi.
Ukhetho lukazwelonke luzokwenzeka kuleli esikhathini esiyizinyanga ezingu-15.
Futhi njengoba i-ANC isegcupheni yokungena ngaphansi kuka-50% okokuqala ngqa, lolu ukhetho olubaluleke kakhulu lweqembu elibusayo kanye namaqembu aphikisayo.
Ukubamba iqhaza kwabavoti okuncane kuvumele ukunqoba okhethweni lokuchibiyela ngenani elincane kakhulu labavotile.
NgoNcwaba nyakenye, ikhansela le-ANC uSiphokazi Madyum lawina ukhetho lokuchibiyela kuWadi-7 kuMasipala i-King Sabata Dalindyebo ngamavoti angu-16 kuphela.
Lokhu bekuseMthatha, okuyisizinda sikahulumeni ongasekho wase-Transkei e-Eastern Cape, lapho ukuntuleka kwemisebenzi kwentsha sekufinyelele ku-70%.
Enkabeni yeziteshi zikagesi zakwa-Eskom e-Secunda, uNicholaas van Huyssteen uwine uWadi-25 kuMasipala wase-Govan Mbeki okhethweni lokuchibiyela njengoba abavoti abangaphezu kuka-80% kulesi sigceme bengazange babambe iqhaza.
Ukhetho lohulumeni basekhaya lwango-Lwezi ngo-2021 lube lubi kakhulu, u-90% wentsha ephakathi kweminyaka engu-18 kuya kwengu-29 ingayingeni eyokuvota. Lokhu kusho ukuthi alikho iqembu elingakwazi ukuthola ukunqoba okucacile koMasipala abangu-66.
Imibiko yamasonto onke ye-Scrolla.Africa mayelana nokhetho lokuchibiyela ezingeni lamawadi ezweni lonke ikhombisa inani labavoti eliphakathi kuka-35%.
Ukubamba iqhaza kwentsha okhethweni kwehla kusukela ngo-1994, kwafinyelela ku-10% okhethweni lwango-2021 futhi kulindeleke ukuthi kube phakathi kuka-5% no-10% ngo-2024.
UMartin Bekker weNyuvesi yaseGoli usola inkohlakalo edla lubi ezingeni lohulumeni basekhaya ngenxa yokunganakwa kwabavoti.
“Inkohlakalo, intshisekelo encane kanye nokungahlangani nepolitiki kwenze ukuthi intsha ingavoti.”
I-EFF yenza umzamo omkhulu wokubhalisa abavoti. Inabantu abangaphezu kwesigidi ababhalisiwe, u-80% wabo intsha engaphansi kweminyaka engu-35.
Njengamanje njengoba lingaphansi kancane kuka-11% wamavoti, iqembu likaJulius Malema selivele linamandla amakhulu koMasipala abamisiwe okuwumbono wokuthi bangaba nomthelela okhethweni lwakuleli ngo-2024. Amanye amaqembu kumele afunde futhi asebenze ngokushesha.
Eminye imibiko ihlanganiswe nguCelani Sikhakhane
Isithombe esingenhla: Ulayini wokuvota we-IEC
Umthombo wesithombe: Corporate Governance and Traditional Affairs