Ingebhe kuqubuka upokisi wezinkawu

Kamogelo Olaitan

Ososayensi emhlabeni wonke bakhathazekile ngezinga lwakamuva elingajwayelekile lokubhebhetheka kwe-Monkeypox ngaphesheya kwe-Afrika, lapho evame ukuzungeza khona.

Inhlangano yezempilo emhlabeni i-World Health Organisation (i-WHO) iphenya ukutheleleka kwabantu abangaphezu kuka-149 ngalesi sifo emazweni angu-15. Ukutheleleka okusanda kubikwa e-Europe nase-North America bekuphakathi kwezinsizwa ezingakaze ziye e-Afrika.

I-Monkeypox yisifo esihlobene nopokisi, eminyakeni yakamuva esiye satholakala e-West Africa kanye nase-Central Africa.

Ngokusho kwe-WHO, i-Nigeria ibika ukuthelelana kwabantu abangaphezulu kuka-3,000 ngonyaka, imvamisa ezindaweni zasemaphandleni lapho abantu abathintana khona nabathelekile.

U-Oyewale Tomori, udokotela wegciwane kanye nowayengumphathi we-Nigerian Academy of Science, utshele i-Associated Press (i-AP) ukuthi umangele ngokuqubuka kwalesi sifo entshonalanga.

“Nsuku zonke ngiyavuka ngizwe kuthiwa lesi sifo siyabhebhetheka. Lokhu akulona uhlobo lokusabalala esilubonile e-West Afrika, ngakho-ke kungase kube khona into entsha eyenzekayo emazweni aseNtshonalanga,” esho.

USolwazi wokugoma eNyuvesi yase-Witwatersrand uShabir Mahdi, naye okhulume ne-AP, uthe kumele kube nophenyo olwengeziwe mayelana nokubheduka kwalesi sifo eYurophu.

“E-Afrika, kube nokulawulwa kanye nokuqubuka kwe-Monkeypox. Uma lokho kushintsha kufanele siqonde ukuthi kungani,” kusho uMahdi.

E-Britain, izikhulu zezempilo zikholelwa ukuthi lesi sifo singasakazwa ngocansi njengoba izifo eziningi zakamuva zitholwa ngamadoda alala namanye amadoda.

Ezimweni ezinolwazi olutholakalayo, abesilisa babalelwa ngaphezu kuka-70%, iningi labo liphakathi kweminyaka engu-20 kuya kwengu-55 ubudala, futhi batholwe ngezinsizakalo zezempilo zocansi.

I-Monkeypox yisifo esisondelene nopokisi futhi izimpawu zihlanganisa ukuqubuka, umkhuhlane, imisipha ebuhlungu, izilonda emlonyeni kanye nekhanda.

Ayibulali kakhulu kunopokisi, futhi izinga lokushona kwabantu lingaphansi kuka-4%.

I-National Institute for Communicable Diseases (i-NICD) ikuqinisekisile ukuthi okwamanje akukho ukuthelelana kwe-monkeypox eNingizimu Afrika.

Owe-South African Medicare Association uDkt Mvuyisi Mzukwa uxwayise ngokuthi izwe lingase lihlaselwe yi-monkeypox futhi kufanele lizilungiselele.

Esitatimendeni uthe abantu abasengcupheni imvamisa yilabo abaneminyaka engaphansi kweshumi nesithupha kodwa noma yimuphi umuntu ongenawo amandla okuzivikela angaba sengcupheni.

“Ukuze siqwashise ngayo, ikakhulukazi ngoba iziguli zizobika kongoti bezempilo esibamele, kumele baqaphe ukuze baxwayise iziphathimandla,” kusho uDkt Mzukwa.

Abezindaba base-Belgium babika ukuthi i-Belgium yenze ukuthi kube yimpoqo ukuziqhelelanisa nabantu abaphethwe i-Monkeypox izinsuku ezingu-21 ngemuva kokubikwa kokutheleleka kwabane ngalesi sifo ngesonto eledlule.

Scrolla World Cup Quiz