Everson Luhanga
Ngokushesha nje efika eJozi ngowezi-2008, uBongani Sibanda wase-Zimbabwe wabona ukuthi amaphupho akhe okuphila okungcono kwakuwukufuna igolide leziwula. ENingizimu Afrika, wabhekana nobunzima obedlula lobo.
Ngaphandle komsebenzi, ukudla noma imali yomndeni wakhe, uBongani wayenesinqumo esinzima okwakumele asithathe.
“Ngabona ukuthi abangani bami babenza imali ezimayini ezingekho emthethweni. Ngibajoyinile,” esho.
Ngokushesha waqala ukwenza imali, kepha kwaba yisikhathi esincane nje ngaphambi kokuba inhlekelele ingene.
“Iqembu lezigelekeqe langihlasela nabangani bami basikhomba ngezibhamu,” esho.
“Bathatha umkhiqizo ebesewusebenzele kanzima ngaphansi komhlaba izinsuku ezintathu.”
UBongani wayeka ukuba nguzama zama cishe iminyaka emibili kodwa kungekudala amaqiniso anzima empilo yakhe amphoqa ukuba abuyele emgodini oyingozi wase-Crown Mines ngase-Soweto.
“Bengingenayo enye indlela,” esho.
Kusukela ezimpini zamaqembu kuya ekuweni kwamatshe, uBongani ukubone konke.
“Ngelinye ilanga, ngabona abantu abayisikhombisa bebulawa yiqembu lezigelekeqe elaliphikisana nabo kubangwa indawo.
“Umfanekiso walezi zidumbu uzohlala unami kuze kube phakade. Ngiyazi ukuthi lokho kungenzeka kimi noma yinini,” esho.
“Kodwa anginayo enye indlela yokwenza imali. Kungcono ngife ngilwela ukuphila futhi ngondla umndeni wami lapha eNingizimu Afrika.”
UZama zama, uVusimusi Mashego, uxoxa indaba efanayo.
“Angifundile. Uma ngiyofuna umsebenzi bangibuza ngeminyaka yami nokuthi nginesitifiketi sikamatikuletsheni yini,” kusho uVusimusi oneminyaka engama-49.
“Eminyakeni emithathu eyedlule ngaba yilungu lezama zama ukuze ngiphile.”