Arthur Greene
Leli khaya elidala kunawo wonke emhlabeni lakhiwe eNingizimu Afrika, ngokusho komcwaningi wezinto zakudala oyithole oGwadule le-Kalahari.
Ithimba lososayensi bamazwe omhlaba lithole ubufakazi obungqala eminyakeni eyizigidi eziyi-1.8 zomsebenzi eMgedeni wase-Wonderwerk bokhokho bokuqala babantu.
Lo mhume ojule ngamamitha ayi-140 usezintabeni zase-Kuruman e-Northern Cape.
Lo mgede ubuye ube yindawo yokuqala yokusetshenziswa komlilo eyaziwayo – eminyakeni ecishe ibe yisigidi edlule.
Bashicilela abakutholile ku-Quarternary Science Reviews, leli qembu liphinde lathola ukuthi abanye bokhokho bokuqala besintu ababili babehlala kulomgede futhi bashiya amathuluzi abo kuwo.
“Manje singasho ngokuzethemba ukuthi okhokho bethu babenza amathuluzi alula e-Oldowan ngaphakathi emgedeni wase-Wonderwerk eminyakeni eyizigidi eziyi-1.8 edlule,” kusho uSolwazi uRon Shaar, ongomunye wabaphenyi.
Ithimba lihlaziye ukuthi umgede ungu-2.5-m ngobukhulu, lathola nokuthi uphethe amathuluzi enziwe ngamatshe, izinsalela zezilwane nezinsalela zomlilo.
“Sisuse ngokucophelela amasampuli endle amancane ezindongeni zomgede sawalinganisa namandla awo kazibuthe,” kusho uSolwazi uShaar.
UShaar uthi le-signal magnetic iqale ukwenzeka lapho izinhlayiya zobumba zihlala phansi emgedeni wangaphambi komlando, okuvumela abacwaningi ukuthi bakhombe isikhathi emlandweni lapho kwasetshenziswa khona la mathuluzi.
Umthombo Wezithombe: @HumanOrigins