Everson Luhanga
Abase-Zambia bahlasele izimoto okukholakala ukuthi beziphethe amavoti omgunyathi, kanti namasosha angene ezitaladini futhi uhulumeni wavala ukungena ku-intanethi njengoba kuphothulwa ukuvota okhethweni lukazwelonke ngoLwesine ebusuku.
UMengameli u-Edgar Lungu, ofuna ukukhethwa futhi, utshele izintatheli ngemuva kokuvota ukuthi wonke umuntu ovotile kumele aye ekhaya ayolinda imiphumela. Uthe: “Ngivotile. Ngiya ekhaya ukuyohlala, ngilalele umsakazo, ngifunde amaphephandaba, ngibukele umabonakude, ngilinde nokuthi kumenyezelwe imiphumela”.
Kodwa lokho bekungeke kusebenze kakhulu uma uncika ku-inthanethi ukuthola imininingwane.
Ngesikhathi ekhuluma, kunamasosha abesemigwaqeni yase-Lusaka nakwisiFundazwe sase-Copper Belt futhi izigidi zabantu base-Zambia bezingenayo i-intanethi.
I-Human Rights Watch yase-Zambia ibhikishe ngezigameko zodlame nokuthi amaqembu aphikisayo avinjelwe ukukhankasa ezifundazweni ezimqoka njengesiFundazwe sase-CopperBelt.
Phambilini onethemba lokuba nguMengameli we-United Party for National Development, uHakainde Hichilema, ubhale ku-Twitter wathi: Namuhla, izigidi zabantu base-Zambia baphume bayovotela ikusasa elingcono.
“Inani labantu abhalisile belilikhulu futhi belikhuthaza. Ngemibiko yokuqala emihle kakhulu evela ezweni lonke, sekuyisikhathi sokuvikela ivoti. Qaphelani. Ibani nesineke. Ngiyabonga ngoxhaso lwenu. Lesi yisiqalo esisha “.
I-Vanguard Africa, okuyinhlangano engenzi nzuzo ekhuthaza intando yeningi, ngemuva kwesikhathi yathi izindaba ezivela e-Zambia “zikhathaza kakhulu” njengoba i-WhatsApp neminye imithombo yezokuxhumana ivaliwe. Izakhamizi zase-Zambia ezisebenzisa uhlelo lwemiyalezo azikwazi ukuthumela imiyalezo ezweni, futhi azikwazi nokuthola imilayezo evela phesheya.
Ucwaningo luphakamisa ukuthi ubunzima bezomnotho nenkohlakalo kuqede ukwesekwa kukaLungu, osolwa ngokuboleka ngokungazinzi ukuxhasa ngezimali amaphrojekthi engqalasizinda, njengoba izindleko zokuphila sezikhuphukile.
Ukhetho okusondele kakhulu ukuthi lunqotshwe yinoma ngubani olingenele, lungahle luqhubeke uma kungekho onqobayo ngokuqondile.