Izintatheli zabasebenzi
Umhlaba usenkingeni njengoba ososayensi bezama ukuqonda kabanzi uhlobo olusha lwe-Omicron Covid, oluhlonzwe okokuqala eNingizimu Afrika ngesonto eledlule.
Luyingozi kangakanani? Ngabe imigomo izosebenza kahle kangakanani ukulwa nalo? Ngabe kuzophazamisa njengokuhlukahluka kwe-Delta, okulethe igagasi eliyingozi kakhulu le-Covid futhi kwabuyisela emuva imizamo yomhlaba wonke yokudlulela ngale kobhubhane ekuqaleni kwalo nyaka?
Kulokhu esibhekene nakho, i-Omicron ikhuphule ukushisa kwezepolitiki phakathi kwamaqembu abantu ahambisana nomgomo kanye naphikisana nomgomo, njengoba nohulumeni esondela nemiyalelo yokugoma elungiselela elinye igagasi lalesi sifo esibulalayo.
NgoLwesine i-Germany imemezele ukuvalwa kwezwe lonke kwabangagonyiwe, ibavimbela kuwo wonke amabhizinisi abaluleke kakhulu.
UMengameli uCyril Ramaphosa uvule indlela yokugunyazwa kokugoma eNingizimu Afrika kuleli sonto. Kodwa ukuphikiswa komgomo kuyakhula phakathi kweqoqo elingajwayelekile lamaqembu, okuhlanganisa namaqembu alwela amalungelo afana ne-Afriforum, i-ACDP kanye ne-SRC ephethwe i-EFF eNyuvesi yaseKapa.
Khonamanjalo abashayeli bamatekisi abebekade bengabaza umsebenzi, bahoxile.
NgoLwesine usihlalo we-Santaco eGoli uRalph Jones uthe imboni yamatekisi isifinyelele esiphethweni sokuthi izokweseka ukugoma okuyimpoqo.
“Maduze nje imboni izosebenzisa amalayisense okuthi uma ungagomile awusebenzisi kuwo wonke amalungu ayo ezweni lonke,” etshela i-Scrolla.Africa.
INingizimu Afrika isahamba phambili ekuqondeni i-Omicron. NgoLwesine, izihloko zezindaba emhlabeni wonke bezigxile ekuphawuleni kukaMichelle Groome we-National Institute for Communicable Diseases (i-NICD).
Uthe kube “nokuthelelana okukhulu” kwesifo emasontweni amabili edlule – kusuka esilinganisweni samasonto onke sokuthelelana okusha kwabantu abangama-300 ngosuku kuya kwabayinkulungwane ngesonto eledlule, futhi muva nje bayizi-3,500 abathelelekile.
NgoLwesithathu, iNingizimu Afrika iqophe ukuthelelana kwabantu abayizi-8,561 – kusukela kwabayi-1,275 ngesonto eledlule – kanti cishe u-75% isibalo esisha sabantu abathelelene nge-Omicron, kubika i-Guardian.
U-Anne von Gottberg, naye wakwa-NICD, utshele i-Reuters ukuthi kubukeka sengathi ukutheleleka kwangaphambilini okuvela ku-Covid akuzange kunikeze isivikelo kuleli gciwane elisha elihlukile.
Abakhiqizi bomuthi wokugoma manje sebeyabona ukuthi umgomo wabo ubhekana kanjani ne-Omicron. Kuze kube manje kunemiyalezo exubile, futhi kuwumbuzo nje wesikhathi sokuthi benze izivivinyo zabo, okumele ziqale ukuphuma ngesonto elizayo.
Kuya ngokuya kuba sobala ukuthi nakuba izibalo ziphezulu eNingizimu Afrika, i-Omicron isisabalale amasonto ambalwa emhlabeni wonke – okubhebhezela ukugxekwa kweNingizimu Afrika nakwamanye amazwe ngokuvinjelwa kokuvakashela e-Afrika eseningizimu.
E-Norway kunemibiko yomcimbi omkhulu kunayo yonke wokubhebhetheka kwe-Omicron, lapho izivakashi ezingama-60 kweziyi-120 emcimbini zitholakale zinegciwane.
Futhi i-The Guardian ibike kuleli sonto ngodokotela wakwa-Israel, othi uthole igciwane elisha elihlukile e-London mhla zingama-23 kuLwezi futhi wahlolwa ukuthi uthelelekile mhla zingama-27. INingizimu Afrika imemezele igciwane elisha elihlukile le-Covid mhla zingama-25 kuLwezi.
Kodwa-ke, i-Israel – eyavalela abantu bakwamanye amazwe ngaphandle futhi yethula ubuchwepheshe bokulandela izikhalazo eziphikisana nobushokobezi ukulandelela igciwane le-Omicron ngemuva kokuqubuka kwezimo ezithile – yehlise ukuthelelana kwayo okusha okufinyelele emasontweni amathathu.