Lubhalwe nguCelani Sikhakhane
Amakhosi afuna ichithwe inkolo yobuKrestu emgubheni wempi yaseSandlwana eyanqontshwa uZulu ebhekene namaNgisi ngo-1879 ngoba ekhala ngokuthi kwasetshenziswa yona ukuhlasela isizwe sikaZulu kwaze kwachitheka igazi.
Usihlalo wendlu yobuHoli boMdabu KwaZulu-Natal inkosi uSifiso Shinga uthe kuyiphutha ukuthi kungagqama ubuKrestu kulo mgubho ekubeni kuyibo obabayisikhali samaNgisi ayezokweba umhlaba kaZulu.
“Kuyiphutha ukuthi inkolo yobuKrestu kube yiyo eseqhulwini kulo mgubho. Empeleni ayidingeki ngenxa yobuhlungu eyafika nabo esizweni sikaZulu. Kuyimanje sisakhala indaba yokuthi amaNgisi kumele asinxephezele ngento ayenza ukuzosukela uZulu uzihlalele ngokuthula,” kusho iNkosi uShinga. Inkosi ikusho lokhu iphawula ngesikhalo senkosi yakwaNgobese uThathezakhe okuthe ngoMsombuluko yafika yabhoka yakhahlela enkonzweni ebiseSandlwana ebiqondaniswe nosuku lwempi lwangomhlaka-22 kuMasingana.
Inkosi ifike enkonzweni ebihlelwe entabeni eSandlwana umasipala waseMzinyathi yathi hlazo lini leli ukuzoletha inkolo eyaqhatha okhokho bayo namambuka athengisa ngoZulu emaNgisini ngoba esethi angamakholwa.
Umdidiyeli wamabutho induna uMasefa Mhlongo uthe inhlamba ukuthi inkolo eyachitha igazi likaZulu yadala inhlupheko kubantu baphinde bephucwa umhlaba wabo sekuyiyo ekubusiswa ngayo umgubho wobuqhawe bukaZulu.
“Asikwazi ukuvumela ubuKrestu ukuba buphinde busilawule ngoba bakhanda amambuka kwaZulu ahlebela amaNgisi ukuthi uZulu ukuphi ukuze ahlaselwe. Le nkolo kwathi mhla beyifaka ngaphambi kokuhlasela eSandlwana, batshela abantu ukuthi iSilo uCetshwayo akaselutho kodwa uJesu osebalulekile. Ngakho ayipheze lento ngoba sifuna ukukhumbula okungokwethu ngendlela yethu,” kusho induna uMhlongo.
UNdunankulu waKwaZulu-Natal uNkk Nomusa MaDube Ncube uthe kuyiqiniso okushiwo amakhosi uma kukhulunywa ngomgubho waseSandlwana.
“Zonke izinkolo zibalulekile futhi ayikho okumele ibaluleke ukwedlula enye. Kodwa-ke, uma silapha eSandlwana njengamaZulu kumele senze izinto ngendlela yethu yokuba uZulu. Inkolo yobuKrestu sizokhumbula ukuthi izitha zethu okwabe kungabamhlophe zafika nezimishini zathatha umhlaba wethu. Kuyimanje manje asinawo umhlaba ngoba uthi uyafika kuthiwe owezimishini ekubeni abantu behlupheka. Lokhu kudalwa ukuthi bafika basiqola umhlaba wethu besebenzisa yona le nkolo,” kusho uMaDube Ncube.
Kuthiwa ngo-1879 amaNgisi ayethunywe indlovukazi yamaNgisi uVictoria afike atshala izimishini nabefundisi ukuze baguqule izingqondo zemiphakathi ukuba ijikele ubukhosi.
Kuthiwa ngemuva kwalokho kwaba nabathile esizweni sikaZulu abangena kule nkolo basebephenduka abangani bamaNgisi.
Ngemuva kwalokho baqala bahleba ngoZulu, babukela phansi impilo eyayiphilwa abantu abamnyama, baqala babacwasa bebabiza ngamabhinca.
Namhlanje bekuphela iminyaka engu-145 kwehla lesi sigameko esasihamba nempi yaseSandlwana.