Lubhalwe nguDylan Bettencourt
U-Eskom unentengo kagesi ephindwe ngaphezu kokuphindwe kabili kusukela ngonyaka ka-2016, okwenza impilo ibe nzima emindenini nakumabhizinisi amancane eNingizimu Afrika yonkana.
Ongoti bathi inkohlakalo nokuphathwa kabi yikhona okuyimbangela yokuthi abantu abaningi bashintshele kugesi welanga.
U-Eskom unyuse amanani kagesi ngo-134% kusukela ngo-2016 kodwa udayisa ugesi omncane kunakuqala.
Isilinganiso sasuka ku-R1.08 nge-kilowatt ngehora ngo-2016 saya ku-R2.53 ngo-2025. Lokho kungaphezu kokuphindwe kabili eminyakeni engaphansi kweyishumi.
Lokhu kunyuka kwentengo, okugunyazwe i-National Energy Rehulator of South Africa sekufake ingcindezi enkulu ezindlini nasemabhizinisini asebhekene nezindleko eziphezulu zokuphila.
Noma kunjalo, u-Eskom usamile kwelokuthi amanani awo aphansi kakhulu. Le nsiza ithi idinga imali eyengeziwe ukuze ibhekane nezindleko zokusebenza, izikweletu nomholo.
Kodwa ababhekelela ezomnotho nongoti bamandla abavumelani nalokhu. Bathi inkinga yangempela yakwa-Eskom akuyona imali, yiminyaka yokungaphathi kahle, inkohlakalo nabasebenzi abahola ngokweqile.
“Abantu baseNingizimu Afrika akufanele bakhokhele konke lokho konakala,” kusho uDawie Roodt, oyisikhulu sezomnotho kwa-Efficient Group, kubika iBusinessTech.
URoodt waze wathi umlawuli kufanele avalwe. “Akwaziwa ukuthi intengo kagesi kumele ibe malini, futhi akekho omunye owenza lokho,” usho kanje.
Umhlaziyi wezamandla, uMatthew Cruise, wakwa-Impower uthe u-Eskom ubanjwe isimo esiyingozi. Njengoba amanani enyuka, abantu abaningi bafaka i-solar futhi bashiye i-grid. Lokho kusho ukuthi amakhasimende akhokhayo ambalwa, kanti izindleko zika-Eskom zilokhu zikhuphuka, okuhlanganisa nomholo okhuphukayo ngokushesha kunokwenyuka kwamandla emali.
Ngo-2016, u-Eskom wathengisa amahora angu-214,487 gigawatt kagesi. Ngo-2025, lokho kwehle kwafinyelela ku-189,723 okuwukuwa ngo-11.5%.
Naphezu kokudayisa kancane, inzuzo ka-Eskom iphindeke ngaphezu kokuphindwe kabili, ikhuphuke ngo-111%, ngenxa yokwenyuka kwamanani.
Esithombeni esingenhla: Eskom.
Umthombo wesithombe: Ifayela
