“Akacwasi ngokobuhlanga” – izinjulabuchopho zaseNingizimu Afrika zingxengxa ukuba abuyiselwe esikhundleni uHabib

Abaholi abane bomphakathi waseNingizimu Afrika abanohlonze sebengxengxe ukuba inyuvesi yase-Britain ukuba ibuyisele uHabib emsebenzini emva kokusolwa ngokusebenzisa igama elicwasa ngokobuhlanga elinohlamvu “N”.

NgoMbasa, emva kokuba eqale emsebenzini wokuba ngumqondisi e-School of Oriental and African Studies, uHabib usebenzise leli gama emhlanganweni wobuchwepheshe be-Zoom.

U-Habib oyisifundiswa esihamba phambili eNingizimu Afrika, ubenguSekela Shansela eNyuvesi yase-Wits.

Ubephendula umbuzo omayelana nokuthi amanyuvesi angabavumela kanjani abafundisayo ukuthi basebenzise leligama egumbini lokufundisa. Esikhundleni sokuthi athi “igama elinohlamvu ‘N'” yena ulibize ngembaba, wabe esethola ukuhlaselwa ngabafundi ngokuligagula.

Omunye wabafundi abahlasele uHabib uthe yena njengowomdawu waseNdiya ngeke akwazi ukusebenzisa leli gama.

I-SOAS, okungumbutho weNyuvesi yase-London icele ukuba uHabib ehle esikhundleni emva kokuba ibhodi labafundi liphakamise ukuthi ashenxe.

OSolwazi ababili – uThuli Madonsela owayenguMvikeli woMphakathi, noBarney Pityana owayenguSihlalo weKhomishana yamaLungelo aBantu – nababhali ababili, uJustice Malala no-Palesa Morudu sebekhombise ukweseka uHabib.

Sebeshicilele isihlokwana – “U-Adam Habib akacwasi ngokobuhlanga. Kufanele abuyiselwe ngaphandle kwembambezela” – bethi uHabib ukhombise ukwehluleka ukusebenzisa igama ngenkathi ezivikela ngalo. I-Scrolla Africa seyishicilele isihumusho sesiNgisi ngesihlokwana lapha.

Kodwa bathi “umqondongqangi uyikho konke futhi uHabib akacwasi ngokobuhlanga. Kufanele abuyiselwe ku-SOAS ngaphandle kokuchitha isikhathi.”

Baxwayise ngokuthi “akuvunyelwe unembeza ube njengomcabango wabakwasidlodlo bomhlaba okungaholela ekuvaleni wonke amaphimbo.

“Uma lo mkhuba ungabuyekezwa, izincwadi namafilimu anegama elinohlamvu “N” kufanele abuyekezwe noma amiswe”.

Ababhali bathi akufanele kuzintshwe uHabib ongowomdabu wamaNdiya njengongahambisani nomzabalazo wobandlululo. UHabib uyiphilile impilo yabomdabu waseNdiya abaseNingizimu Afrika, iningi labo eliyisizukulwane sezisebenzi ezalethwa njengezigqila esifundazweni esisempumalanga iNatali phakathi kweminyaka yowe-1860 nowe-1911. Ifa lalokhu, ukuthathwa komhlaba kanye nobandlululo lokucwaswa ngokobuhlanga okuwumlando ikhona okwabumba iNingizimu Afrika.

Beqhubeka bathe okubuhlungu, lesi sehlakalo siveza kakhulu okwenzeka emhlabeni ezikhathini eziningi umakukhulunywa ngokucwasa ngokobuhlanga, kuyehliswa uma kuhlonzwa ukulandelana kokwakuyingcindelo kumlando.

Umthombo wesithombe: SOAS

Izihloko zakamuva