Abashayeli bama e-hailing balwela ukuphila emigwaqeni eyingozi yaseGoli

Lubhalwe nguPalesa Matlala

USiyamthanda Zwane owayeka enyuvesi wadunwa imoto, washaywa washiwa enqunu emayini engasasebenzi ngemuva kokugibelisa abagibeli be-Bolt eSoweto.

Umshayeli uTebogo Nkwe wathenga isibhamu ngemuva kokudunwa kabili kwemoto ngo-2024, kanti umama ozikhulisela yedwa izingane zakhe uMercy Shiburi uthembela kumakhasimende akhe athembekile kuphela.

Isuzuki emhlophe ebihlose ukushintsha impilo kaSiyamthanda Zwane ayisekho.

Lo mfundi oneminyaka engu-22 oshiye enyuvesi KwaZulu-Natal wafika eGoli ngoMasingana ka-2025 enamaphupho amakhulu. Wayefuna ukusebenza njengomshayeli we-Bolt, onge imali ukuze abuyele ezifundweni zakhe.

Kunalokho, wagcina enqunu, eshaywa futhi elahlwe emayini engasasetshenziswa ngase-Carltonville.

Iphupho elibi likaZwane liqale ngohambo obelufana nolwejwayelekile eSoweto ngenyanga edlule. Wathatha umgibeli wesifazane, futhi yonke into yayibukeka ihamba kahle.

“Ngihlale ngithatha izinyathelo zokuphepha njengomshayeli. Ngibheka umlando wesicelo sekhasimende. Uma ikhasimende lingajwayele ukusebenzisa u-Bolt angilithathi, kodwa ngalolu hambo konke kwenzeke ngokushesha,” esho.

Njengoba wayelinde ukukhokhelwa efika khona, omunye wesifazane nomunye wesilisa bangena emotweni yakhe ngenkani.

“Owesilisa wangena emotweni wahlala ngemuva kwami, kwathi omunye umama wangena ngaphambili wathi angishayele ngezwa kukhona into ebandayo engicindezela entanyeni ngavele ngabona ukuthi isibhamu,” kukhumbula uZwane.

Abaduni bamqhube cishe ubusuku bonke. Bamkhumula, bamshaya bamshiya emayini engenayo imali, ucingo noma imoto.

I-Suzuki emhlophe ayizange itholakale. Useyazisola manje uZwane ngokuza eGoli.

Indaba yakhe ayiyona into ehlukile. UTebogo Nkwe (35), wadunwa imoto kabili ngo-2024. Kulapho anquma khona ukuzihlomisa.

Ukuhlasela kokuqala kwenzeka ngoNdasa emaphethelweni e-Eldorado Park. Amadoda amane athatha konke okungokwakhe.

UNkwe wasizwa inkampani yakhe yomshwalense wathenga enye imoto. Kodwa ibhadi lamlandela.

“Ibhadi langilandela ngaphinde ngadunwa imoto e-Snake Park ngisalinde ikhasimende,” kusho uNkwe.

Lokhu kuhlasela kwaholela ekutheni uNkwe abhalisele ukuthola isibhamu. NgoMasingana ka-2025, wathenga isibhamu sakhe sokuqala.

“Angiyena umuntu onodlame kodwa iNingizimu Afrika iyiyo, ayikho into ebuhlungu njengokuthi umuntu athathe ngenkani into oyisebenzela kanzima.

Uthe ubeyithanda inzuzo yokuba ngumshayeli we-e-hailing kodwa manje usekwenzela ukondla umndeni wakhe.

Akuzona zonke izindaba ze-e-hailing ezigcina ngenhlekelele. KuMercy Shiburi (38), lo mkhakha ubuyise injabulo empilweni yakhe.

Umama okhulisa yedwa izingane zakhe ezintathu washiya umshado wakhe weminyaka engu-18 ngo-2021. Engawutholi umsebenzi, wathwala kanzima ukuze anakekele izingane zakhe.

Umakhelwane endaweni yabo wamtshela ukuba asebenzise imoto yakhe ukuze enze imali.

“Eqinisweni, ngangikwesaba ukuba umshayeli we-Uber umakhelwane wami waze wacela ukuba ngimhambise emsebenzini futhi uzongikhokhela. Ngakwenza lokho izinyanga ezimbalwa ekuqaleni kuka-2022 ngazithola senginamakhasimende amaningi,” kusho uShiburi.

Umama wezingane ezintathu ulanda iklayenti lakhe lokuqala ngo-6 ekuseni futhi ehlise elokugcina ngo-7 ebusuku. Yize ebhalise kwa-Uber, akenzi ngendlela ejwayelekile. Wonke amaklayenti akhe abantu ababaziyo abenza izicelo ezikhethekile.

UShiburi wathenga imoto yakhe yesibili ngoZibandlela ka-2024 futhi waqasha umshayeli osebenza ezitolo ezinkulu nasezikhumulweni zezindiza. Ugibela kuphela enxanxatheleni yezitolo ngezimpelasonto, kodwa nalokho kuyamethusa.

Ukuba ngumshayeli we e-hailing kunginikeze ithuba lokuthenga imoto yami yesibili nokuba umzali ezinganeni zami,” kusho uShiburi.

Uzibona enenhlanhla ukuthi yena noma umshayeli wakhe abakaze bahlangabezane nalutho oluyingozi.

“Inhloso yami ukuthenga imoto enkulu ezothutha impahla kuphela hhayi abantu ngoba lo mkhakha akusiwona owabo bonke abantu,” engeza.

Esithombeni esingenhla: u-Bolt.

Umthombo wesithombe: @Bolt

Izihloko zakamuva